1. Buổi sáng tại một quán cà phê, một doanh nhân nói như hồi tưởng: buổi sáng như thế này, trong mùa xuân như thế này, cách đây tròn 580 năm, Nguyễn Trãi ngồi viết Bình Ngô đại cáo cho vua Lê Thái Tổ công bố bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của đất nước.
Rồi anh say sưa về một điều phát hiện: quan trọng nhất không phải chỗ sự trùng lắp của thời gian: tháng giêng 1428 và 2008 mà vấn đề là tinh thần của Bình Ngô đại cáo lại bắt đầu từ một buổi chia tay đầy giá rét của một gia đình nơi biên ải hơn 20 năm trước đó nữa. Ấy là ngày mà sử sách chép rằng chàng trai nước Nam 27 tuổi mang tên Nguyễn Trãi cùng đoàn áp giải tù nhân theo cha về bên kia miền quan ải chịu chung kiếp ngục tù hầu hạ ngày tháng cuối của cha già cho tròn chữ hiếu.
Nhưng đến nơi biên ải, người cha đã gọi con trai đến bảo một câu: "Con phải về nhà mà lo trả thù cho cha, rửa nhục cho nước, chứ đi theo mà khóc lóc làm gì?". Đó mới chính là phút mà tinh thần của Bình Ngô đại cáo bừng lên mạnh mẽ hơn bao giờ hết...
2. Nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng bộc bạch quan điểm rằng trên thế giới ngày nay, người ta bảo học sử chính là học "tinh thần lịch sử", chứ không phải chỉ là mày mò đọc từng dòng sự kiện một cách máy móc. Học để biết lịch sử đã diễn ra theo "tinh thần" và chiều hướng như thế nào, đó mới chính là bài học mà hậu thế phải thấm nhuần trong máu thịt. Ai biết trên con đường quay về nhà từ biên ải, Nguyễn Trãi đã nghĩ gì và nung nấu điều gì?
Câu chuyện về cuộc chia ly của cha con Nguyễn Trãi hàm chứa một tinh thần lịch sử. Đó là một sự nhắc nhớ nào đó cái ưu tư của người xưa trên mảnh đất biên cương trong cảnh nợ nước thù nhà. Rằng sau 580 năm, nhắc về Bình Ngô đại cáo, chỉ xin nhớ một điều lớn nhất: một sáng của 600 năm về trước, có một chàng trai Việt gạt nước mắt rời khỏi biên ải. Đường về, trong từng bước chân anh, có lẽ đã xuất hiện những con chữ đầu tiên của Bình Ngô đại cáo rực lửa, uy hùng...
580 năm sau, hậu sinh, những con người của yên bình hạnh phúc, của bàn phím và những trở trăn, nhắc nhở nhau rằng: hãy nhớ tinh thần của Bình Ngô đại cáo không phải khởi điểm bằng một nụ cười hay một mùa xuân rực rỡ. Nó bắt đầu bằng nghịch cảnh, bằng những giọt nước mắt và sự nén lòng cho một bản hùng ca của hậu thế ngàn năm.
Nguồn: Tuổi Trẻ Online
Đọc tiếp...